پرسش :

پیش بینی زلزله در ایران تا چه حدی عملیاتی شده است؟


پاسخ :
پاسخ از آقای دکتر محمد مختاری:

مطالعات لرزه‌خیزی و پیش‌یابی زلزله در منطقه جنوب البرز مرکزی به‌ویژه تهران از اواخر سال 1386 آغاز شده است. در این مطالعات با بررسی آمار زلزله‌های گذشته و روند فعالیت گسل‌ها، احتمال وقوع زلزله در این مناطق بررسی می‌شود. البته این طرح در مناطق زلزله‌خیز مانند بندرعباس نیز اجرا شده و به نتایج خوبی رسیده بود، به‌نحوی که در این منطقه چند زلزله با بزرگی 4 و 5 ریشتر پیش‌یابی شده است.

پیش‌یابی به معنای پیش‌بینی احتمالی زلزله می‌­باشد و امروزه بیش­تر تحقیقاتی که در خصوص زلزله انجام می‌­گیرد به سمت و سوی پیش‌یابی می‌رود. در منطقه جنوب شرقی تهران نیز در شهرهای گرمسار و ورامین زمین‌لرزه‌هایی در شهریور سال 1386 و در یک بازه زمانی یک‌ماهه پیش‌یابی شده است.

کارشناسان بر این باورند که جمع‌آوری اطلاعات گسل‌های تهران تا شعاع 150 کیلومتری شهر از‌جمله؛ گسل‌های مشاء، شمال تهران، ری، طالقان، و ایوانکی دارای اهمیت است. با توجه به راه‌اندازی شبکه‌های پیش نشانگر، حرکات گسل‌های مهم تهران از طریق ثبت لرزه‌ای تحت نظر قرار گرفته شده است.

صاحب‌نظران معتقدند؛ در حال حاضر تهران در سکوت لرزه‌ای قرار گرفته است که این موضوع باید مورد توجه قرار گیرد. در سال­‌های گذشته، محققین سازمان زمین­ شناسی کشورمان، بر اساس ارتباط بین امواج الکترومغناطیسی و زلزله، موفق به ساخت دستگاه ثبت پیش­‌نشانگرهای الکترومغناطیسی شدند. این دستگاه با ثبت ناهنجاری­‌های زمین مسیر رسیدن به پیش­‌بینی زلزله را هموار می‌­سازد. این دستگاه قادر است امواج الکترومغناطیسی درون زمین را ثبت و اندازه گیری نماید.

به منظور دور بودن از امواج الکترومغناطیس موجود در سطح زمین، نمونه‌­هایی از دستگاه ثبت پیش‌­نشانگرهای الکترومغناطیسی در اطراف تهران و در نزدیکی گسله‌­های شمال تهران و امامزاده داوود، در چاه‌­هایی به عمق 30 متر تعبیه شده است. با راه اندازی آزمایشی این دستگاه و ثبت پیش‌­نشانگرها و ناهنجاری­‌های زمین، زلزله­‌های کوچک و متوسط از دو تا سه روز قبل پیش‌­بینی شد.

پیش­‌بینی زمین‌­لرزه بزرگ پاکستان و زلزله قم نیز از زلزله‌­هایی بوده که با استفاده از ثبت امواج الکترومغناطیسی زمین موفق به پیش بینی آنها شدند. البته این طرح برای رسیدن به موفقیت کامل نیازمند تحقیقات بیشتر می‌­باشد که با توجه به ویژگی­‌های زمین شناختی کشورمان می‌­توانیم با آزمایش و تحقیقات بیشتر به ایجاد شبکه پیش‌­بینی زلزله امیدوار باشیم.

منبع: پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله